Arcybiskup San Francisco Jan Szachowski o współczesnej kulturze

07.11.2019 | PDF
Arcybiskup San Francisco Jan Szachowski o współczesnej kulturze

Cechą pojęcia «kultura» jest jego wieloznaczność. Według Johanna G. v. Herdera nie ma nic bardziej nieokreślonego, niż słowo kultura (zob. J. G. von Herder, Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit, Riga-Leipzig 1784). Dzieje się tak dlatego, że występuje ogromna różnorodność filozoficznych podstaw ujęcia kultury, to znaczy teoretycznych podejść w interpretacji tego, co zwykło się obejmować słowem «kultura». I tak mamy podejście, które przeciwstawia kulturę naturze, w którym jest ona traktowana jako narzędzie przystosowania człowieka do świata przyrody w jego walce o byt. Inne podejście, zwane selektywnym, proponuje włączyć do kultury tylko wybrane dziedziny ludzkiej aktywności, głównie o charakterze duchowym, intelektualnym. Inne ujęcie kultury, zwane antropologicznym, wiąże pojęcie kultury ze studiami nad człowiekiem w jego wytworach i postawach. Klasyczna jest tutaj teoria Edwarda B. Tylora, który w określił kulturę jako „złożoną całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa” (E. B. Tylor, Primitive Culture, Cambridge 1871). Mamy wreszcie integralne ujęcie kultury nawiązujące do starożytnej grecko-rzymskiej refleksji filozoficznej. Fenomen kultury stanowi również przedmiotem zainteresowania teologów i filozofów chrześcijańskich, których myśl biegnie ku Bogu, który stał się człowiekiem i ku osobie ludzkiej, w której, w Osobie Bogoczłowieka Jezusa Chrystusa, dokonała się owa tajemnica inkarnacja tajemnicy transcendencji w naszą rzeczywistość. Kultura w ujęciu chrześcijańskim jest zatem sposobem odczytywania prawdy o człowieku, jego powołaniu i misji, specyfice jego życiowej sytuacji i charakterze działalności w świecie. Wychodząc z pozycji chrystocentrycznej antropologii docieramy do sfery kultury rozumianej jako pole aktywności osoby ludzkiej, jej rozwoju i twórczości. Powyższe elementy można dostrzec także w poezji religijnej, której przykładem jest wiersz Synaj autorstwa Jana (Szachowskiego), arcybiskupa San Francisco.